Lepisanthes rubiginosa
-
ชื่อวิทยาศาสตร์แบบเต็ม:
Lepisanthes rubiginosa (Roxb.) Leenh. -
Status:
ACCEPTED -
Synonyms
- Erioglossum cuneifolium Blume
- Erioglossum edule Blume
- Erioglossum edule var. album Blume
- Erioglossum edule var. subcorymbosum Blume
- Erioglossum rubiginosum (Roxb.) Blume
- Erioglossum rubiginosum Radlk.
- Erioglossum rubiginosum var. villosum Gagnep.
- Lepisanthes balansaeana Gagnep.
- Lepisanthes balansana Gagnep.
- Lepisanthes hirta Ridl.
- Moulinsia cupanioides Cambess.
- Moulinsia rubiginosa (Roxb.) G.Don
- Pancovia rubiginosa (Roxb.) Baill.
- Pancovia rubiginosa (Roxb.) Baill. ex Kurz
- Sapindus alternifolius Buch.-Ham.
- Sapindus alternifolius Buch.-Ham. ex Wight & Arn.
- Sapindus edulis Blume
- Sapindus fraxinifolius DC.
- Sapindus longifolius Buch.-Ham.
- Sapindus longifolius Buch.-Ham. ex Wight & Arn.
-
ชื่อไทย::
- มะหวด - มันปู - มะหวด, กำชำ -
ชื่อท้องถิ่น::
- กะซำ กำจำ กำซำ ชันรุ ซำ นำซำ มะจำ มะหวดบาท มะหวดป่า มะหวดลิง สีฮอกน้อย หวดคา หวดฆ่า หวดลาว - นกนอนทะเล - หวดลาว หวดคา ชันรู มะหวดบาท มะหวดลิง กำซำ กำจำ - กะซำ, กำจำ, กำซำ, ชันรุ, ซำ, นำซำ, มะจำ (ภาคใต้); มะหวด (ภาคกลาง); มะหวดบาท (ภาคตะวันออกเฉียงใต้); มะหวดป่า (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ); มะหวดลิง (ภาคตะวันออกเฉียงใต้); สีฮอกน้อย (ภาคเหนือ); หวดคา, หวดฆ่า (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ, ภาคตะวันออกเฉียงใต้); หวดลาว ( -
อาณาจักร::
Plantae -
ไฟลัม::
Tracheophyta -
ชั้น::
Magnoliopsida -
อันดับ:
Sapindales -
วงศ์::
Sapindaceae -
สกุล:
Lepisanthes
ที่มา : สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
ปรับปรุงล่าสุด : 4 ก.ค. 2566
ที่มา : สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
ปรับปรุงล่าสุด : 4 ก.ค. 2566
วันที่อัพเดท : 30 ก.ค. 2563 00:00 น.
วันที่สร้าง: 30 ก.ค. 2563 00:00 น.
-
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :- ไม้ต้น สูง 16 เมตร ไม่ผลัดใบ เรือนยอดกลมหรือรี เปลือกเรียบหรือแตกเป็นสะเก็ดสีน้ำตาลปนเทา กิ่งมีขนยาวสีน้ำตาลแดงหนาแน่น ใบ ประกอบแบบขนนกชั้นเดียว ปลายคู่ เรียงเวียนสลับ ใบย่อย 3-9 คู่ รูปไข่หรือรูปใบหอกแกมรูปไข่กลับ ปลายใบป้านถึงเรียวแหลม โคนใบมนถึงรูปลิ่มกว้าง ขอบใบเรียบ แผ่นใบหนามีขนนุ่มสีน้ำตาล ดอก สีขาวอมเหลือง มีกลิ่นหอม ออกเป็นช่อแบบช่อแยกแขนงตามปลายกิ่ง ดอกแยกเพศร่วมต้น กลีบเลี้ยงรูปไข่กว้างเกือบกลม กลีบดอก 4-5 กลีบ รูปไข่กลับ มีก้านกลีบสั้นๆ ปลายก้านมีเกล็ดและมีสัน 2 สัน รูปคล้ายกระบอง ปลายมีขนยาว จานฐานดอกเป็นวง ผล แบบผลผนังชั้นใน แข็ง มีเนื้อ เมล็ดเดียว รูปกลมรี สีม่วงเข้มหรือดำ แยกเป็น 2 พู ผิวเกลี้ยง เมล็ดกลมรีสีน้ำตาลมัน- ไม้ต้น สูง 2-3 เมตร ใบ เดี่ยว เรียงสลับ แผ่นใบรูปรี ถึงรูปไข่กลับ ผิวใบเกลี้ยง ปลายใบมน ดอก ขนาดเล็กสีเขียวอ่อน แยกเพศอยู่ต้นเดียวกัน ออกเป็นกระจุกตามง่ามใบ ผล แก่สีชมพูถึงแดง ผลกลมแป้น มี 10-12 พู แตกเมื่อแห้ง- ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก สูงได้ถึง 10 เมตร ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก ใบย่อยมี 3-6 คู่ รูปไข่ถึงรูปไข่กลับ กว้าง 2-11 ซม. ยาว 3-30 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ผิวใบ มีขน ดอก สีขาวถึงสีเหลืองอ่อนๆ ออกเป็นช่อตั้งจากปลายยอด หรือซอกใบ ยาวถึง 50 ซม. มีกลิ่นหอมอ่อนๆ ดอกย่อย ขนาดเล็ก แยกเพศ กลีบรองดอก 5 กลีบ กลีบดอก 4 (-5) กลีบ เกลี้ยงหรือมีขนนุ่ม โคนกลีบแคบ มีขนและมีเกล็ดเล็กๆ 2 เกล็ด เกสรผู้ 8 อัน ผล รูปรีเว้าเป็นพู ผิวเกลี้ยง ผลอ่อนสีเขียว แล้วเปลี่ยน เป็นสีเหลืองแดงจนแก่จัดสีม่วงดำ เมล็ดสีน้ำตาลดำ ไม่มีเนื้อหุ้ม- ไม้พุ่มหรือไม้ต้นขนาดเล็ก สูงได้ถึง 10 เมตร ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก ใบย่อยมี 3-6 คู่ รูปไข่ถึงรูปไข่กลับ กว้าง 2-11 ซม. ยาว 3-30 ซม. ปลายใบแหลม โคนใบสอบ ผิวใบ มีขน ดอก สีขาวถึงสีเหลืองอ่อนๆ ออกเป็นช่อตั้งจากปลายยอด หรือซอกใบ ยาวถึง 50 ซม. มีกลิ่นหอมอ่อนๆ ดอกย่อย ขนาดเล็ก แยกเพศ กลีบรองดอก 5 กลีบ กลีบดอก 4 (-5) กลีบ เกลี้ยงหรือมีขนนุ่ม โคนกลีบแคบ มีขนและมีเกล็ดเล็กๆ 2 เกล็ด เกสรผู้ 8 อัน ผล รูปรีเว้าเป็นพู ผิวเกลี้ยง ผลอ่อนสีเขียว แล้วเปลี่ยน เป็นสีเหลืองแดงจนแก่จัดสีม่วงดำ เมล็ดสีน้ำตาลดำ ไม่มีเนื้อหุ้ม- ไม้ต้น สูง 16 เมตร ไม่ผลัดใบ เรือนยอดกลมหรือรี เปลือกเรียบหรือแตกเป็นสะเก็ดสีน้ำตาลปนเทา กิ่งมีขนยาวสีน้ำตาลแดงหนาแน่น
ใบ : ประกอบแบบขนนกชั้นเดียว ปลายคู่ เรียงเวียนสลับ ใบย่อย 3-9 คู่ รูปไข่หรือรูปใบหอกแกมรูปไข่กลับ ปลายใบป้านถึงเรียวแหลม โคนใบมนถึงรูปลิ่มกว้าง ขอบใบเรียบ แผ่นใบหนามีขนนุ่มสีน้ำตาล
ดอก : สีขาวอมเหลือง มีกลิ่นหอม ออกเป็นช่อแบบช่อแยกแขนงตามปลายกิ่ง ดอกแยกเพศร่วมต้น กลีบเลี้ยงรูปไข่กว้างเกือบกลม กลีบดอก 4-5 กลีบ รูปไข่กลับ มีก้านกลีบสั้นๆ ปลายก้านมีเกล็ดและมีสัน 2 สัน รูปคล้ายกระบอง ปลายมีขนยาว จานฐานดอกเป็นวง
ผล : แบบผลผนังชั้นใน แข็ง มีเนื้อ เมล็ดเดียว รูปกลมรี สีม่วงเข้มหรือดำ แยกเป็น 2 พู ผิวเกลี้ยง เมล็ดกลมรีสีน้ำตาลมัน -
ระบบนิเวศ :- พบกระจายพันธุ์ทั่วทุกภาคของประเทศ ขึ้นตามป่าผลัดใบ ดิบแล้ง ชายป่า ริมลำธาร ระดับความสูง 300-1,200 เมตร- พบตามที่น้ำกร่อย บริเวณป่าพรุน้ำกร่อย แต่สามารถขึ้นได้ดีตามป่าโปร่ง ป่าดิบ ที่ราบเชิงเขา
-
แหล่งที่พบภายในประเทศ :- สมุทรปราการ- สมุทรปราการ- อุตรดิตถ์,แพร่- สมุทรปราการ- สระบุรี- สระบุรี- สุราษฎร์ธานี- ราชบุรี- สระบุรี- จันทบุรี- อุทัยธานี- นครราชสีมา- นครราชสีมา- ระนอง- กาญจนบุรี- อุบลราชธานี- เพชรบูรณ์- เพชรบูรณ์- พังงา- พังงา- กำแพงเพชร- ชัยภูมิ- สตูล- เพชรบูรณ์, พิษณุโลก- สระบุรี- สระแก้ว- สุพรรณบุรี- เลย- เลย- ขอนแก่น- กาญจนบุรี- ตรัง, สตูล- กาญจนบุรี- ชลบุรี- กำแพงเพชร- จันทบุรี- ฉะเชิงเทรา, ชลบุรี, ระยอง, จันทบุรี, สระแก้ว- ฉะเชิงเทรา, ชลบุรี, ระยอง, จันทบุรี, สระแก้ว- ลพบุรี- บุรีรัมย์- พะเยา, น่าน- พะเยา, น่าน- ชัยภูมิ, เพชรบูรณ์- พังงา- กาญจนบุรี, ตาก- กาญจนบุรี, ตาก- กาญจนบุรี, ตาก- อุตรดิตถ์- อุบลราชธานี- พิษณุโลก- ชัยภูมิ- ชัยภูมิ- ชัยภูมิ- เลย- พิษณุโลก- บึงกาฬ- อุตรดิตถ์- ตาก- ราชบุรี- อุบลราชธานี- อุบลราชธานี- พะเยา- พะเยา- กาญจนบุรี- อุทัยธานี, กาญจนบุรี, ตาก- สุรินทร์- ศรีสะเกษ- อุทัยธานี, กาญจนบุรี, ตาก- สุรินทร์- ศรีสะเกษ- ชุมพร- ตาก- ตาก- ตาก- ลำปาง- สมุทรปราการ- หนองคาย
-
รายละเอียดอื่นๆ ของแหล่งที่พบ :- บางกระเจ้า- บางกระเจ้า- พื้นที่ชุ่มน้ำหนองบงคาย- อำเภอเมืองอุตรดิตถ์ อำเภอลับแล อุตรดิตถ์, อำเภอวังชิ้น อำเภอเด่นชัย แพร่- พื้นที่คุ้งบางกะเจ้า อำเภอพระประแดง- เขตห้ามล่าสัตว์ป่าแก่งคอย- เขตห้ามล่าสัตว์ป่าแก่งคอย- เขตห้ามล่าสัตว์ป่า เขาท่าเพชร- เขตห้ามล่าสัตว์ป่า เขาประทับช้าง- เขตห้ามล่าสัตว์ป่า เขาวงจันแดง- เขตห้ามล่าสัตว์ป่า คุ้งกระเบน- เขตห้ามล่าสัตว์ป่า ถ้ำประทุน- เขตห้ามล่าสัตว์ป่า ป่าเขาภูหลวง- เขตห้ามล่าสัตว์ป่า ป่าเขาภูหลวง- เขตห้ามล่าสัตว์ป่า ป่าเลนคลองม่วงกลวง- เขตห้ามล่าสัตว์ป่า อุทยานสมเด็จพระศรีนครินทร์กาญจนบุรี- อุทยานแห่งชาติ แก่งตะนะ- อุทยานแห่งชาติ เขาค้อ- อุทยานแห่งชาติ เขาค้อ- อุทยานแห่งชาติ เขาลำปี-หาดท้ายเหมือง- อุทยานแห่งชาติ เขาลำปี-หาดท้ายเหมือง- อุทยานแห่งชาติ คลองลาน- อุทยานแห่งชาติ ตาดโตน- อุทยานแห่งชาติ ทะเลบัน- อุทยานแห่งชาติ ทุ่งแสลงหลวง- อุทยานแห่งชาติ น้ำตกสามหลั่น- อุทยานแห่งชาติ ปางสีดา- อุทยานแห่งชาติ พุเตย- อุทยานแห่งชาติ ภูกระดึง- อุทยานแห่งชาติ ภูกระดึง- อุทยานแห่งชาติ ภูเวียง- อุทยานแห่งชาติ ลำคลองงู- อุทยานแห่งชาติ หมู่เกาะเภตรา- อุทยานแห่งชาติ เอราวัณ- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เขาเขียว-เขาชมภู่- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เขาสนามเพรียง- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เขาสอยดาว- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เขาอ่างฤาไน- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เขาอ่างฤาไน- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ซับลังกา- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ดงใหญ่- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ดอยผาช้าง- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ดอยผาช้าง- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ตะเบาะ-ห้วยใหญ่- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า โตนปริวรรต- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ทุ่งใหญ่นเรศวร- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ทุ่งใหญ่นเรศวร- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ทุ่งใหญ่นเรศวร- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า น้ำปาด- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า บุณฑริก-ยอดมน- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ภูขัด- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ภูเขียว- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ภูเขียว- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ภูเขียว- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ภูค้อ-ภูกระแต- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ภูเมี่ยง-ภูทอง- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ภูวัว- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า แม่จริม- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า แม่ตื่น- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า แม่น้ำภาชี- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ยอดโดม- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ยอดโดม- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เวียงลอ- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า เวียงลอ- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า สลักพระ- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ห้วยขาแข้ง- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ห้วยทับทัน-ห้วยสำราญ- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ห้วยศาลา- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ห้วยขาแข้ง- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ห้วยทับทัน-ห้วยสำราญ- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า ห้วยศาลา- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า อุทยานเสด็จในกรมหลวงชุมพร- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า อุ้มผาง- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า อุ้มผาง- เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่า อุ้มผาง- บริเวณโดยรอบโรงไฟฟ้าและเหมืองแม่เมาะ อำเภอแม่เมาะ จังหวัดลำปาง- บริเวณโดยรอบโรงไฟฟ้าพระนครใต้ อำเภอเมือง จังหวัดสมุทรปราการ- ป่าดงดิบกะลา ป่าภูสิงห์ และป่าดงสีชมพู หนองคาย
-
การกระจายพันธุ์ :- นิเวศวิทยา อินเดีย เอเชียตะวันออก เฉียงใต้ ประเทศไทยพบทุกภาค ตามป่าผลัดใบ ริมลำธารหรือ ชายป่าชื้น ที่ระดับความสูงถึง 1,200 เมตร ออกดอกและติดผลตลอดปี- นิเวศวิทยา อินเดีย เอเชียตะวันออก เฉียงใต้ ประเทศไทยพบทุกภาค ตามป่าผลัดใบ ริมลำธารหรือ ชายป่าชื้น ที่ระดับความสูงถึง 1,200 เมตร ออกดอกและติดผลตลอดปี
-
ลักษณะทางสัณฐานวิทยา :- ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 15 ม. มีขนยาวหนาแน่นตามกิ่ง แผ่นใบด้านล่าง ช่อดอก ใบประดับ และกลีบเลี้ยง ใบประกอบปลายคู่ เรียงเวียน ใบย่อยส่วนมากมี 2-6 คู่ รูปไข่ รูปไข่กลับ หรือแกมรูปขอบขนาน ยาวได้ถึง 30 ซม. ก้านใบสั้น ช่อดอกยาวได้ถึง 50 ซม. ก้านดอกสั้น กลีบเลี้ยงรูปไข่กว้างเกือบกลม ยาว 1-2.5 มม. ดอกสีขาวอมเหลือง กลีบดอกรูปไข่กลับ ยาว 2-5 มม. เกล็ดที่ปลายกลีบมีขนเครา ก้านชูอับเรณูยาว 1.5-5 มม. มีขนยาว รังไข่มี 3 ช่อง ผลจัก 3 พู รูปรีแคบ ยาว 0.8-1.3 ซม. ไร้ก้าน สีเขียว เปลี่ยนเป็นสีส้มหรือแดง สุกสีม่วงหรือดำ เมล็ดยาวประมาณ 1 ซม. ขั้วเมล็ดขนาดเล็ก- ไม้พุ่มหรือไม้ต้น สูงได้ถึง 15 ม. มีขนยาวหนาแน่นตามกิ่ง แผ่นใบด้านล่าง ช่อดอก ใบประดับ และกลีบเลี้ยง ใบประกอบปลายคู่ เรียงเวียน ใบย่อยส่วนมากมี 2-6 คู่ รูปไข่ รูปไข่กลับ หรือแกมรูปขอบขนาน ยาวได้ถึง 30 ซม. ก้านใบสั้น ช่อดอกยาวได้ถึง 50 ซม. ก้านดอกสั้น กลีบเลี้ยงรูปไข่กว้างเกือบกลม ยาว 1-2.5 มม. ดอกสีขาวอมเหลือง กลีบดอกรูปไข่กลับ ยาว 2-5 มม. เกล็ดที่ปลายกลีบมีขนเครา ก้านชูอับเรณูยาว 1.5-5 มม. มีขนยาว รังไข่มี 3 ช่อง ผลจัก 3 พู รูปรีแคบ ยาว 0.8-1.3 ซม. ไร้ก้าน สีเขียว เปลี่ยนเป็นสีส้มหรือแดง สุกสีม่วงหรือดำ เมล็ดยาวประมาณ 1 ซม. ขั้วเมล็ดขนาดเล็ก
-
การขยายพันธุ์ :- การเพาะเมล็ดและการทำกิ่งตอน- การเพาะเมล็ดและการทำกิ่งตอน
-
ส่วนของตัวอย่างที่นำมาใช้ :
- ราก ใบ ผล เมล็ดวัตถุประสงค์การนำมาใช้ประโยชน์ :
- สมุนไพรรายละเอียดการนำมาใช้ประโยชน์ :
- ราก : แก้ไข แก้พิษภายใน ตำพอกศีรษะแก้ไข้ ปวดศีรษะ พอกรักษาโรค ผิวหนัง ผื่นคัน ต้มน้ำดื่มแก้ซาง ใบ : รองพื้นและคลุมข้าวสำหรับทำขนมจีนเพื่อกันบูด ผล : บำรุงกำลัง เมล็ด : แก้โรคไอหอบ ไข้ซางเด็ก ไอกรน- ใบอ่อนรับประทานแทนผัก ผลมีรสหวาน รับประทานได้ ราก แก้ไข้ แก้พิษฝีภายใน ศีรษะแก้ไข้ ปวดศีรษะและพอกรักษาโรคผิวหนังผื่นคันเมล็ด แก้โรคไอหอบ ไข้ซางเด็ก
-
สถานภาพการคุกคาม (โลก) :- สิ่งมีชีวิตที่มีสถานภาพเป็นกังวลน้อยที่สุด Least Concern: LC (IUCN, 2019)
-
สถานภาพการคุกคาม (โลก) :- สิ่งมีชีวิตที่มีสถานภาพเป็นกังวลน้อยที่สุด Least Concern: LC (IUCN, 2019)
| Barcode | ชื่อพิพิธภัณฑ์ | จังหวัด | ลักษณะ |
|---|---|---|---|
| Barcode | ชื่อพิพิธภัณฑ์ | จังหวัด | ลักษณะ |
-
กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง
-
กรมป่าไม้
-
กรมส่งเสริมคุณภาพสิ่งแวดล้อม
-
กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช
-
กองสิ่งแวดล้อมชุมชนและพื้นที่เฉพาะ สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
-
การไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย
-
บริษัท ปตท.สำรวจและผลิตปิโตรเลียม จำกัด (มหาชน)
-
รายงานฉบับสมบูรณ์ (Final Report) ระบบนิเวศป่าไม้ (Forest Ecosystem) โครงการติดตามและวิเคราะห์ประเมินสถานภาพความหลากหลายทางชีวภาพ ในพื้นที่วิกฤตทางความหลากหลายทางชีวภาพ (Biodiversity Hotspots) จังหวัดอุตรดิตถ์ แพร่ น่าน และพะเยา, ศูนย์วิจัยป่าไม้ คณะวนศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ 28 กันยายน 2554
-
รายงานฉบับสมบูรณ์โครงการเพิ่มประสิทธิภาพการจัดการพื้นที่ชุ่มน้าของประเทศไทย สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, 2561
-
องค์การสวนพฤกษศาสตร์
-
ไม้ต้นที่มีสรรพคุณทางสมุนไพร และควรนำมาขยายพันธุ์เพื่อฟื้นฟูและอนุรักษ์พื้นที่สีเขียวคุ้งบางกะเจ้าสู่ความยั่งยืน, กองสิ่งแวดล้อมชุมชนและพื้นที่เฉพาะ, สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม, 2562
-
IUCN Red List
-
องค์การพิพิธภัณฑ์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ
