ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก เฉลิมพระเกียรติ ๗๒ พรรษา มหาราชินี (สถานตากอากาศบางปู)

สถานตากอากาศบางปู จัดตั้งขึ้นในปี พ.ศ. 2480 โดยจอมพล ป.พิบูลสงคราม นายกรัฐมนตรีในสมัยนั้น ดำริให้สร้างเป็นสถานที่พักผ่อนของประชาชนทั่วไปเนื่องด้วยติดทะเลและไม่ไกลจากกรุงเทพฯ มีการสร้างสะพานยื่นออกไปในทะเล ชื่อว่า “สะพานสุขตา” ต่อมาสถานตากอากาศนี้ได้อยู่ในความดูแลของกองทัพบก และมีการปรับปรุงและเปลี่ยนชื่ออาคารเป็น “ศาลาสุขใจ” ภายในมีร้านอาหาร ลานลีลาศ ให้บริการ นอกจากนี้ ยังมีที่พักไว้บริการนักท่องเที่ยวด้วย จุดเด่นของสถานที่นี้คือ สถานที่ท่องเที่ยวพักผ่อนตากอากาศทางชายทะเลด้านอ่าวไทยที่มีชื่อเสียง มีธรรมชาติอันสมบูรณ์ มีเส้นทางธรรมชาติ และเป็นพื้นที่ชุ่มน้ำชายฝั่งทะเลใกล้ปากแม่น้ำเจ้าพระยาที่มีธาตุอาหารอันอุดมสมบูรณ์สะสมอยู่ตลอดแนวหาดโคลน ถัดเข้าไปในด้านในของพื้นที่เป็นดงแสม ที่ขึ้นอยู่ในบ่อกุ้งร้างระดับน้ำไม่ลึก สภาพเช่นนี้เอื้อต่อนกน้ำนานาชนิด เป็นแหล่งสร้างรังของนกกาน้ำเล็ก รวมถึงนกยางหลายชนิด และในฤดูหนาว ช่วงประมาณเดือนพฤศจิกายน – ปลายเดือนเมษายนของทุกปี จะเป็นที่หยุดพักหาอาหารของนกนางนวลอพยพหนีหนาวจากไซบีเรียมาอาศัยและมาหากินอยู่ตามพื้นที่ชุ่มน้ำชายฝั่งทะเลใกล้ปากแม่น้ำเจ้าพระยา ซึ่งกลายเป็นสัญลักษณ์ของบางปูอย่างหนึ่ง ที่นักท่องเที่ยวนิยมมาให้อาหารนกนางนวล และถ่ายภาพเก็บบรรยากาศที่สวยงามยามพระอาทิตย์ตก รวมถึงยังเป็นแหล่งศึกษาระบบนิเวศป่าชายเลนที่สำคัญ

ศูนย์ศึกษาธรรมชาติกองทัพบก เฉลิมพระเกียรติ 72 พรรษา มหาราชินี (สถานตากอากาศบางปู) ตั้งอยู่ภายในบริเวณกองอำนวยการสถานพักผ่อน (สถานตากอากาศบางปู) กรมพลาธิการทหารบก จัดตั้งขึ้น ปี พ.ศ. 2548 ด้วยความร่วมมือของกองทัพบก และ องค์การกองทุนสัตว์ป่าโลกสากล (ประเทศไทย) WWF Thailand สนับสนุนโดย บริษัท โตโยต้า มอเตอร์ ประเทศไทย จำกัด เป็นศูนย์ศึกษาธรรมชาติที่ให้บริการด้านการศึกษาธรรมชาติแก่นักเรียน และผู้มาเยี่ยมชมพื้นที่ โดยให้บริการด้านการศึกษาแก่โรงเรียน และสถานศึกษาต่าง ๆ ซึ่งใช้พื้นที่ป่าชายเลนเป็นห้องเรียนธรรมชาติ และให้บริการแก่ผู้มาทำประโยชน์เพื่อสังคม นักดูนกทั้งในประเทศและต่างประเทศ นักถ่ายภาพธรรมชาติ และการศึกษาดูงานจากหน่วยงานจากภาครัฐ รวมถึงนักท่องเที่ยวทั่วไปที่มาดูนกนางนวลธรรมดาอันเป็นสัญลักษณ์ของสถานตากอากาศบางปู

• การปรับปรุงพื้นที่ให้เป็นแหล่งพักอาศัยของนกอพยพ : การพัฒนาพื้นที่ลุ่มน้ำเค็มเป็นประจำทุกปี เพื่อให้เหมาะสมแก่การอยู่อาศัยและหากินของนกน้ำ การดำเนินการในแต่ละปี นำต้นไม้ที่เกิดในบึงออก เพื่อให้เป็นบึงที่มีน้ำเป็นบริเวณกว้าง และทำระบบการไหลเวียนน้ำให้ไหลได้ตลอดเวลา
• การสำรวจและนับนกช่วงฤดูอพยพ : การสำรวจและนับนกประจำปี (Asian Water bird Census : Big Day) ร่วมกับสมาคมอนุรักษ์นกและธรรมชาติแห่งประเทศไทย โดยการสนับสนุนการสำรวจชนิดนกและประชากรของกลุ่มนกในพื้นที่ของสถานตากอากาศบางปู เพื่อเป็นฐานข้อมูลร่วมกันทั้งของประเทศและของโลก (E -Bird) เป็นข้อมูลที่ทางศูนย์ศึกษาธรรมชาติฯ ร่วมลงใน Ebird และนำข้อมูลมาใช้ประโยชน์
• การตรวจหาเชื้อโรคของนกนางนวล : ร่วมกับศูนย์เฝ้าระวังและติดตามโรคจากสัตว์ป่า สัตว์ต่างถิ่น และสัตว์อพยพ คณะสัตวแพทย์ศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล และสถานตากอากาศบางปู ตรวจหาเชื้อโรคของนกนางนวล โดยใช้วิธีการสุ่มตรวจ บริเวณสะพานสุขตา ผลการสุ่มตรวจของปี พ.ศ. 2565 ไม่พบเชื้อโรคที่ส่งผลต่อสุขภาพมนุษย์
• การช่วยเหลือนกบาดเจ็บ : ช่วงฤดูนกอพยพจะมีนกนางนวลธรรมดา และนกอื่นๆ ที่ได้รับบาดเจ็บและถูกนำส่งมาที่ศูนย์ศึกษาธรรมชาติฯซึ่งเป็นจุดพักนกที่ได้รับบาดเจ็บ ประเมินอาการเบื้องต้นและส่งต่อไปยังหน่วยงานที่เกี่ยวข้องทำการรักษาต่อไป

เพื่อให้ความรู้แก่เด็กๆ เกี่ยวกับรายละเอียดของพื้นที่ ชนิดพันธ์พืชและสัตว์ที่พบ การหากิน แหล่งที่อยู่อาศัย ช่วงเวลาในการอพยพ ฐานการสำรวจ การสอนวิธีการสำรวจ วิธีการดูนก เพื่อเป็นการสร้างความตระหนักในการอนุรักษ์ โดยแบ่งตามเนื้อหาหลักสูตรออกเป็น 7 โปรแกรม ดังนี้

1. ความรู้ทั่วไปของป่าชายเลนที่บางปู

2. นก นกน้ำ และนกนางนวลที่บางปู

3. หาดโคลนและโลกของสัตว์หน้าดิน

4. ความหลากหลายทางชีวภาพของบางปู

5. พรรณไม้ในป่าชายเลน

6. ขยะทะเลและการอนุรักษ์ชายฝั่งทะเล

7. ค่ายสิ่งแวดล้อมและการอนุรักษ์

กิจกรรมเพื่อการพัฒนาและฟื้นฟูความหลากหลายทางชีวภาพของศูนย์ศึกษาธรรมชาติฯ